ή Κυθραία ή Τζυρκά
[τουρκικά: Değirmenlik ),
είναι κατεχόμενη κωμόπολη
της Κύπρου.
της επαρχίας Λευκωσίας που
από το 2005,
είναι αδελφοποιημένος με
το Δήμο Αιγάλεω Αττικής.
Έχει 6 ενορίες που περιλαμβάνουν:
Έχει 6 ενορίες που περιλαμβάνουν:
τη Χρυσίδα, τον Άγιο Ανδρόνικο, την Αγία Μαρίνα, τη Χαρδακιώτισσα,
τον Άγιο Γεώργιο και τη Συρκανιά.
Η πηγή του Κεφαλόβρυσου παρείχε νερό για ύδρευση και άρδευση όχι μόνο για την Κυθρέα αλλά και για τα γειτονικά χωριά καθώς και τα χωριά της Μεσαορίας.
σε απόσταση 12 χιλιομέτρων,
βορειοανατολικά της Λευκωσίας,
βορειοανατολικά της Λευκωσίας,
σε υψόμετρο 160 μέτρων, στους πρόποδες του όρους ''Πενταδάκτυλος''.
Το 1833, ανασκαφές έφεραν στο φως τον αρχαίο ναό της Παφίας Αφροδίτης ενώ
στη θέση ''Άγιος Δημητριανός'', ανακαλύφθηκαν τάφοι, αγγεία, επιγραφή καθώς και ορειχάλκινο άγαλμα του Σεπτιμίου Σεβήρου που βρέθηκε το 1928.
Στην ανατολική πλευρά της Κυθραίας, βρέθηκε νεκρόπολη της Νεότερης και Μέσης Χάλκινης Εποχής ενώ έτερη νεκρόπολη ανακαλύφθηκε και στη θέση Χαλήπαση.
Κατά την περίοδο των αραβικών επιδρομών και έπειτα από τις καταστροφές που
Κατά την περίοδο των αραβικών επιδρομών και έπειτα από τις καταστροφές που
υπέστησαν οι Χύτροι, άρχισε να αναπτύσσεται σταδιακά η Κυθρέα.
Κατά τον 9ο αιώνα αναφέρεται από έγγραφο του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως ως Κύθροι ενώ κατά τον επόμενο αιώνα ο Κωνσταντίνος Ζ' ο Πορφυρογέννητος κάνει μνεία στην
πόλη αναφέροντάς την, ως Κυθαίρεια.
Το 1680 κατέλυσαν στην Κυθρέα σουλτανικά στρατεύματα που είχαν κινηθεί εναντίον
του αποστάτη, Μεχμέτ Αγά Μπογιατζίογλου που ήταν κύριος της Λευκωσίας αλλά τελικά αναγκάστηκε να παραδοθεί καθώς τα σουλτανικά στρατεύματα με την κατάληψη της Κυθρέας στέρησαν στον εχθρό τη σημαντικότερη πηγή επισιτισμού.
Το 1765, οι αλευρόμυλοι και τα υδραγωγεία της Κυθρέας υπέστησαν εκ νέου φθορές εξαιτίας εξέγερσης μουσουλμάνων κατά του διοικητή της Κύπρου Τζηλ Οσμάν.
Στις 13 Ιουλίου του 1821, στο πλαίσιο των σφαγών που πραγματοποιήθηκαν ως
αντίποινα για την Ελληνική Επανάσταση, εκτελέστηκαν από τις οθωμανικές αρχές δύο τοπικοί προύχοντες της Κυθρέας.
Το 1855 ή το 1865 ιδρύθηκε το πρώτο σχολείο της Κυθρέας, στην περιοχή της Χαρδακιώτισσας ενώ τρία χρόνια μετά, ξεκίνησε τη λειτουργία του και δεύτερο σχολείο στον Άγιο Ανδρόνικο.
Πρώτος δήμαρχος Κυθρέας εξελέγη το 1915,
Το 1855 ή το 1865 ιδρύθηκε το πρώτο σχολείο της Κυθρέας, στην περιοχή της Χαρδακιώτισσας ενώ τρία χρόνια μετά, ξεκίνησε τη λειτουργία του και δεύτερο σχολείο στον Άγιο Ανδρόνικο.
Αργότερα επί Αγγλοκρατίας, ιδρύθηκαν σταδιακά και άλλα σχολεία ενώ το 1974 λειτουργούσαν τρία δημοτικά σχολεία και ένα γυμνάσιο.
Οι δρόμοι της Κυθρέας ασφαλτοστρώθηκαν για πρώτη φορά στα τέλη του 1956 ενώ
το 1959, η κωμόπολη απέκτησε ηλεκτρικό ρεύμα.
Πρώτος δήμαρχος Κυθρέας εξελέγη το 1915,
ο Νικόλαος Καττάμης και τελευταίος δήμαρχος πριν την εισβολή, ήταν ο Σάββας Χρηστίδης.
Η πλειοψηφία των κατοίκων της, ήταν Ελληνοκύπριοι ενώ υπήρχαν και
ολιγάριθμοι Τουρκοκύπριοι.
Την 14η Αυγούστου 1974, κατά τη διάρκεια της β΄φάσης της τουρκικής εισβολής, η Κυθρέα κατελήφθη από τα τουρκικά στρατεύματα.
Έκτοτε 48 κάτοικοι της κωμόπολης παραμένουν αγνοούμενοι ενώ σημαντικές καταστροφές υπέστησαν μεταξύ άλλων οι εκκλησίες της Αγίας Μαρίνας (ναός που είχε ανακαινιστεί το 1734) και του Αγίου Ανδρόνικου.
Στην Κυθρέα γεννήθηκαν ο αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης και
μετέπειτα αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού, Γεώργιος Πετρακίδης,
ο αγωνιστής της ΕΟΚΑ, Σπύρος Χατζηγιακουμής, ο οποίος πέθανε στις 16 Οκτωβρίου του 1958 μετά από σκληρά βασανιστήρια τα οποία υπέστη κατά τη διάρκεια ανάκρισης,
η βραβευμένη τραγουδίστρια, Καλλιόπη Σπύρου και οι ζωγράφοι...
Χρυστάλλα Δημητρίου και Κώστας Αβρααμίδης.
el.wikipedia.org
