Η Ελλάδα προετοιμάζεται για τον μεγάλο Αγώνα, με την τεράστια Περσική στρατιά υπό τον Ξέρξη, μέσα στα σπλάχνα της. Έναν αγώνα που θα τον διαδεχθεί η Πανελλήνια Ένωση και η νίκη του συνασπισμένου στρατού των Ελλήνων στη Σαλαμίνα, στις Πλαταιές και λίγο αργότερα στη Μυκάλη.
Όλοι οι Έλληνες ξυπνούν μέσα σε ένα συνεχές παραλήρημα δύναμης, μεγαλείου, συνεχών νικών και μιας πρωτόγνωρης αυτοπεποίθησης. Όλες οι ελληνικές πόλεις — μικρές και μεγάλες — νιώθουν ότι ζουν σε μια ιδιαίτερη εποχή. Μια εποχή που θα μείνει για πάντα στην ιστορία σαν η μεγάλη Αφύπνιση του Ανθρώπινου Πνεύματος και που τα σπαράγματά του... έμειναν μετά 25 αιώνες ακόμα και σήμερα αφήνουν άφωνο τον κόσμο. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 480 π.Χ. ήταν από κάθε άποψη ίσως οι πιο λαμπροί της πρώτης αρχαίας εποχής των.
Εκατοντάδες οι αθλητές από κάθε πόλη της Ελλάδας και των αποικιών ðïõ συμμετείχαν. Χιλιάδες οι νέοι ασκούνταν στα γυμναστήρια, σε κάθε μικρό ή μεγάλο γυμνάσιο ή στάδιο σε όλη την Ελλάδα. Εκατοντάδες χιλιάδες οι θεατές. Όλοι οι Έλληνες αδελφωμένοι σε μια πρωτόφαντη μάζωξη. Η ΟΛΥΜΠΙΑ είχε βουλιάξει από τον κόσμο σε μια πρωτοφανή συγκέντρωση, που όμοιά της δεν είχε ξαναϋπάρξει και ίσως δεν ξαναϋπάρξει ποτέ.
Όλες οι επίσημες αντιπροσωπείες προσπαθούσαν να υπερβάλλουν σε επίδειξη πλούτου, χλιδής και δύναμης. Η σημασία του να γινόταν κανείς Ολυμπιονίκης σ' αυτήν ακριβώς την Ολυμπιάδα, ήταν ίσως η μεγαλύτερη από κάθε πριν ή μετά εποχή των Αρχαίων Ολυμπιάδων, όπως επίσης και στην αμέσως επόμενη του 476 π.Χ.
Ο Κρότωνας —μια μικρή στα μέτρα άλλων— πόλη της Μεγάλης Ελλάδας, της Ν. Ιταλίας και της Σικελίας, είχε στείλει μια ολιγομελή ομάδα αθλητών - θεατών(;) για να την εκπροσωπήσουν. Μέσα σ' αυτή την ομάδα δεν θα υπήρχε κανένας Δρομέας. Δεν θα υπήρχε ο λυγερόκορμος κορυφαίος Κροτωνιάτης Δρομέας, ο Άστυλος, που το το γιατί θα το αναλύσουμε παρακάτω. Κανένας ποτέ —το εννοούμε αυτό— δεν κατάφερε αυτά που πέτυχε ο ΔΡΟΜΕΑΣ αυτός στα 8 χρόνια της απόλυτης κυριαρχίας του στους ΔΡΟΜΟΥΣ.
Ποιος ήταν ο ΑΣΤΥΛΟΣ; Το όνομα του άγνωστο στους περισσότερους. Από τον Κρότωνα, έμεινε στην Ιστορία ο θηριώδης παλαιστής Μίλων ο Κροτωνιάτης και η περίφημη σχολή των παλαιστών - πυγμάχων και παγκρατιστών που νίκησαν στην ΟΛΥΜΠΙΑ στις επόμενες ΟΛΥΜΠΙΑΔΕΣ. Ο Άστυλος χάθηκε στη ΛΗΘΗ και ελάχιστοι γνωρίζουν το όνομά του και τι κατάφερε αυτός, ίσως ο μεγαλύτερος ΔΡΟΜΕΑΣ της Ιστορίας. Υπερβολές θα πείτε. Διαβάστε όμως τι κατάφερε αυτός ο εκπληκτικός ΑΘΛΗΤΗΣ.
Κατόρθωμα 1ο: Νικητής σε τέσσερις διαδοχικές Ολυμπιάδες (74η, 75η, 76η, 77η, ή 488 π.Χ., 484 π.Χ., 480 π.Χ. και 476 π.Χ.).
Κατόρθωμα 2ο: Οκτώ πρώτες νίκες σ' αυτές τις 4 Ολυμπιάδες (8 κότινους - στεφάνια κρεμασμένα στο σπίτι του).
Κατόρθωμα 3: Νικητής σε όλους τους πανελλήνιους αγώνες που έλαβε μέρος (ΝΕΜΕΑ - ΠΥΘΙΑ - ΙΣΘΜΙΑ -ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ κ.ά.).
Κατόρθωμα 4ο και μεγαλύτερο: Νίκησε σε ΟΛΟΥΣ τους ΑΓΩΝΕΣ που έλαβε μέρος από το Αρχαίο Στάδιο (192 μέτρα περίπου — σημερινό 200άρι) μέχρι και τον Οπλίτη δρόμο που ισοδυναμούσε με τον Δίαυλο δρόμο των 2 σταδίων (384 μ.) με την αρματωσιά του οπλίτη - πολεμιστή, την ίδια ήμερα στους τελικούς της Ολυμπίας.
Τώρα, αν ψάξει κάποιος στην Ιστορία να βρει Αθλητή που να κερδίζει για 8 συνεχή χρόνια, σε όλες τις ενδιάμεσες αποστάσεις, σε όλες τις δοκιμασίες - αγώνες που έχει λάβει μέρος, θα διαπιστώσει ότι είναι μάταιος ο κόπος. Οι σημερινοί ειδικοί των δρόμων φυσιολόγοι, εργοφυσιολόγοι, προπονητές, γιατροί, ειδικοί γενικά όλων των Αθλημάτων, θα απαντούσαν ότι είναι αδύνατο να είναι κάποιος πρώτος στα 200 μ. και στα 400 μ. επί 12 χρόνια συνέχεια. Άλλες οι προσαρμογές, άλλες οι αντιδράσεις, άλλες οι καταπονήσεις. Και θεώρησαν επίτευγμα την επιτυχία του μεγάλου —είναι αλήθεια— Αλμπέρτο Χουαντορένα να κερδίσει 400 και 800 μ. σε μια μόνο Ολυμπιάδα, στο Μόντρεαλ το 1976 ή του Μάικλ Τζόνσον στην Ατλάντα το 1976. Που θεώρησαν και θεωρούν πολύ μεγάλους τον Νούρμι, τον Ζάτοπεκ, τον Τζεμπρεσιλασιέ από τους σύγχρονους που κέρδισαν 5.000 μ. — 10.000 μ. Μαραθώνιο σε πολλαπλές συνεχείς Ολυμπιάδες. Αλλά κανένας κι απ' αυτούς τους μεγάλους Αθλητές δεν κατάφερε να κερδίσει έναν αγώνα ταχύτητας, και -στην ίδια Ολυμπιάδα, την ίδια ημέρα- να ξανακερδίσει κι έναν ακόμα αγώνα ôαχύτητας - ημιαντοχής, την ίδια ημέρα, το ίδιο πρωινό, σαν κι αυτούς που συμμετείχαν.
Ο ΑΣΤΥΛΟΣ, αυτή η ειδική μορφή ΑΘΛΗΤΗ -ΔΡΟΜΕΑ, κατάφερε αυτό που σήμερα όλη η παγκόσμια κοινή αθλητική γνώμη νομίζει και πρεσβεύει ως ακατόρθωτο. Να συνδυάσει ταχύτητα και αντοχή. Κι αυτό για τέσσερεις συνεχείς Ολυμπιάδες. Για όλη τη δεύτερη δεκαετία της ζωής του. Στην οποία κυριολεκτικά δεν είδε ποτέ την πλάτη από κανένα σύγχρονό του.
Και θα μπορούσε βέβαια να μείνει το ερώτημα: Γιατί δεν γνωρίζει κανένας τίποτα για τον Άστυλο από τον Κρότωνα; Γιατί όλοι γνωρίζουν για τον Φειδιππίδη, για τον Μίλωνα από τον Κρότωνα, για τον Διαγόρα τον Ρόδιο και για άλλους από τους Αρχαίους Ολυμπιονίκες, αλλά για τον Άστυλο τίποτε, ενώ όπως προείπαμε τα κατορθώματα του, οι νίκες του και η μοναδική του περίπτωση στην Παγκόσμια Αθλητική Ιστορία, θα συνηγορούσαν για το αντίθετο;
Η απάντηση είναι δύσκολη. Θα προσπαθήσω με υποθέσεις να απαντήσω... ΥΠΟΘΕΣΗ 1η: Ο Άστυλος ήταν από πόλη μικρή, με μεγάλη μεν αθλητική παράδοση αλλά με μικρή σημασία για την πολιτική γεωστρατηγική του ευρύτερου Ελλαδικού κόσμου. Άρα δεν προβλήθηκε όσο έπρεπε... και ξεχάστηκε. ΥΠΟΘΕΣΗ 2η: Την εποχή εκείνη (480 π.Χ. και εντεύθεν) οι αγώνες δρόμου ήσαν από άποψη αξίας νίκης, σε υποδεέστερη, σχετικά, σημασία από τους Ολυμπιονίκες των λεγόμενων βαρέων ή βιαίων αθλημάτων δύναμης, ρώμης και σωματικής ευεξίας.
Η Ελλάδα των νικών των Περσικών πολέμων δεν έβαζε στην ίδια ζυγαριά τον Άστυλο με τον Μίλωνα ή τον Διαγόρα, κι αν αναγνώριζε την αξία του πρώτου, έδινε το κάτι παραπάνω στον δεύτερο. Κι αυτοί έμειναν στην Ιστορία...
Ασυναίσθητα, η μεγάλη μάζα των Ελλήνων πήγαν στην Ολυμπία στις Ολυμπιάδες που ακολούθησαν τις Ελληνικές νίκες του 480 - 479 π.Χ. (476, 472, 468 και πάει λέγοντας) «μεγάλωσαν» τις νίκες των παλαιστών - παγκρατιστών - πυγμάχων, και «μίκρυναν» τις νίκες των ΔΡΟΜΕΩΝ και πρώτ' απ' όλα του άφθαστου και παντοτινά αξεπέραστου ΑΣΤΥΛΟΥ.
Η Ελλάδα τότε —η ευρύτερη κοινή γνώμη— επευφημούσε τον Άστυλο. Αλλά αποθέωνε τον Διαγόρα. Γιατί ίσως πίστευε ότι η δύναμη έδωσε τη νίκη ενάντια στους Πέρσες... Ενστικτώδη ομαδική ψύχωση θάλεγε κανείς... Ίσως... Σε μια τέτοια εποχή και μετά την ψυχική ταλαιπωρία όμως της Περσικής εισβολής και κινδύνου, πώς θα μπορούσε να αντιδράσει ένας πολυδιασπασμένος —νικητής μεν— αλλά επιτέλους ελεύθερος από φόβο Ελληνικός πληθυσμός όλων των πόλεων που συμμετείχαν στην κοινή αμυντική προσπάθεια;
ΥΠΟΘΕΣΗ 3η, ίσως η πιο πιθανή: Ενώ λοιπόν ο Άστυλος, σταλμένος από την πόλη του τον Κρότωνα νίκησε στην 74η Ολυμπιάδα (488 π.Χ.), στην επόμενη Ολυμπιάδα, την 75η (484 π.Χ.) έτρεξε σαν... Συρακούσιος. Ναι, σωστά διαβάσατε... Ήταν η πρώτη ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΔΡΟΜΕΑ στην Παγκόσμια Ιστορία. Σας θυμίζει τίποτα αυτό... για τις σημερινές Ολυμπιάδες, όπου δρομείς κύρια αλλά κι άλλοι αθλητές από τις χώρες του φτωχού νότου και της Αφρικής ή μιας σειράς άλλων χωρών του τρίτου κόσμου, μετεγγράφονται με διάφορα κόλπα και τερτίπια σε άλλες πλούσιες χώρες με οικονομικά ανταλλάγματα, κύρια για τους ίδιους τους αθλητές αλλά και γι' αυτούς που εμπλέκονται στην αλλαγή «εθνικότητας» των Αθλητών;...
Ο ΑΣΤΥΛΟΣ λοιπόν, ανάμεσα στο 488 π.Χ. και στο 484 π.Χ. μεταγράφηκε... (αν σοκάρει η λέξη αλλάξτε το στο πιο ευπρεπές: άλλαξε τόπο διαμονής) και στάλθηκε στους Ολυμπιακούς από τον Γέλωνα τον Α ùò αθλητής των Συρακούσιων. Ήταν κι αυτό μέσα στις επιδιώξεις του Γέλωνα που ήθελε να μεγαλώσει τη φήμη και τη δύναμή του ανάμεσα στους Έλληνες. Ένα παιχνίδι που υπέθαλπαν πάντα οι Λακεδαιμόνιοι σαν αντίβαρο της ηθικής και πολιτικής επιρροής που είχε η Αθήνα και οι σύμμαχοί της, τα χρόνια που επακολούθησαν τη νίκη του Μαραθώνα το 490 π.Χ.
Ο άνθρωπος - αθλητής ΑΣΤΥΛΟΣ λοιπόν, χωρίς να το ξέρει ή να το θέλει, έγινε πιόνι μιας υπόγειας αδυσώπητης μάχης εντυπώσεων για την υπεροχή στον ευρύτερο χώρο, που έδιναν οι Μεγάλες δυνάμεις της εποχής του...
Αυτός νικούσε βέβαια... Και ξανανικούσε... Πεθαίνοντας όμως ο Γέλωνας, έχασε το στήριγμά του. Το ιστορικό του μέγεθος εξαφανίστηκε στο πέπλο σιωπής που άπλωσαν κύρια οι Αθηναίοι Ιστορικοί αλλά και όλοι οι άλλοι που αναφέρθηκαν στους αγώνες της εποχής του. Ο ΑΣΤΥΛΟΣ χάθηκε. Στην σκόνη της Ιστορίας διαλύθηκαν οι ιαχές του πλήθους... Στην όγδοη νίκη στην τέταρτη συνεχή Ολυμπιάδα το 476 π.Χ., åöôÜ φορές θα φόραγε τον κότινο, αλλά αυτή την τελευταία φορά που θα έτρεχε σε επίσημο αγώνα ήθελε να κρατήσει μέσα του τις στιγμές που εκείνος μόνο θα θυμόταν... όσο θα ζούσε. Γιατί μετά θα ξεχνιόταν... Τόχε καταλάβει από τις περιφρονητικές ματιές των αρχόντων των άλλων Ελληνικών πόλεων. Διάλεξε επίτηδες να τρέξει για τελευταία φορά τον Οπλίτη δρόμο. Γιατί κρατούσε πολύ... Γιατί τα λεπτά αυτά... ήταν πολλά και το πλήθος που τον θαύμαζε θα τον έβλεπε για τελευταία φορά. Ήθελε αυτά τα λεπτά να κρατήσει μέσα του για πάντα... Μα ήξερε... Αυτός ο ΜΕΓΑΣ Αθλητής, ο ΜΕΓΑΣ Δρομέας... ο ΑΣΤΥΛΟΣ από τον Κρότωνα που έτρεχε σαν Συρακούσιος... θα ξεχνιόταν την άλλη κιόλας ημέρα που το πλήθος θα τον ζητωκραύγαζε. Μα δεν τον ένοιαζε...
Άνοιξε το ρυθμό του. Πίσω του άκουγε τις βαριές ανάσες των συναθλητών του. Εκείνος δεν έτρεχε για τον Γέλωνα..., για τις Συρακούσες, την Αθήνα, τη Σπάρτη... Έτρεχε γι' αυτόν τον ίδιο.
Άνοιγε το ρυθμό... Άνοιγε... Άνοιγε... Ο κόσμος παραληρούσε. Ο Άστυλος, Ολυμπιονίκης σε μία τέταρτη συνεχή Ολυμπιάδα, όγδοη συνολική νίκη.
Και μετά η σκόνη... Η λήθη...
Και η μοναδική αυτή μορφή στα χέρια σας εδώ. Σαν ένα ιστορικό μνημόσυνο για κάποιον που δεν έχει ξαναϋπάρξει όμοιός του... Για κάποιον ξεχασμένο... που κανένας ποτέ ίσως δεν έγραψε, δεν δάκρυσε, δεν υπολόγισε... ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΥΣ ΙΣΩΣ ΔΡΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, ΤΟΝ ΑΣΤΥΛΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΡΟΤΩΝΑ...
ΥΓ.: Σημειώσεις για τον Κρότωνα, τον Άστυλο, τον Γέλωνα τον Α': ΚΡΟΤΩΝ: Σημαντική αποικία των Αχαιών μεταξύ Τάραντα και Ρηγίου στον κόλπο της Καλαβρίας. Η μεγίστη ακμή συμπίπτει με την έλευση του εξόριστου Πυθαγόρα και 300 μαθητών του. Στα χρόνια που ακολούθησαν απέκτησε σημαντική δύναμη ενώ στην Αθλητική Ιστορία των Αρχαίων Ολυμπιάδων και ιδιαίτερα την εποχή του 588 π.Χ. - 476 π.Χ. έβγαλε πάρα πολλούς Ολυμπιονίκες, κύρια στα βαριά áθλήματα και τους δρόμους, και με τον Άστυλο κύριο εκπρόσωπο στους δρόμους.
Σήμερα η πόλη υπάρχει με το όνομα (Crotoni), ενώ σημαντικά είναι τα ευρήματα, με προεξάρχον το Ιερό της Λικινίας Ήρας, κοντά στο οποίο —και εδώ είναι το ενδιαφέρον— βρίσκεται γκρεμισμένος ο ανδριάντας που είχαν αναγείρει οι Αρχαίοι Κροτωνιάτες για τον Άστυλο, όταν είχε κερδίσει την πρώτη του Ολυμπιάδα και τον οποίο γκρέμισαν όταν έμαθαν τη «μεταγραφή» του στις Συρακούσες του Γέλωνα. Το σπίτι του το μετέτρεψαν σε φυλακή, ενώ το όνομά του διαγράφτηκε από το ονοματολόγιο του Κρότωνα και χάθηκε από την Ιστορία. Ο Άστυλος βέβαια δοξάσθηκε από τον τύραννο των Συρακουσών. Ο Σιμωνίδης έγραψε και απέθεσε, κατ' εντολή του, επίγραμμα στους Δελφούς για κάποια νίκη του στα Πύθια. Ο Πυθαγόρας δε, του φιλοτέχνησε άγαλμα που το εναπόθεσαν στην Ολυμπία...
Όλ' αυτά όμως έγιναν σκόνη... Η Παγκόσμια Αθλητική Ιστορία αγνόησε και αγνοεί το φαινόμενο του Αστυλου, του πολυ-Ολυμπιονίκη των δρόμων από τον Κρότωνα, εξ αιτίας, ίσως, της μεταγραφής του και της πολιτικής... των Ελληνικών πόλεων που δεν ήθελαν τον Γέλωνα και αργότερα τον διάδοχό του στα πόδια τους, τα χρόνια που επακολούθησαν τους αμυντικούς πολέμους των Ελλήνων ενάντια στους Πέρσες...
ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2η: Λέγεται ότι ο Άστυλος στην 4η Ολυμπιάδα που έτρεξε, στην Ιστορική Ολυμπιάδα του 476 π.Χ., έχασε από τον νεαρό Σκαμάνδριο τον Μυτιληναίο στον Στάδιο Δρόμο. Ιστορικά δεν έχει αποδειχθεί αυτό, το πιθανότερο είναι ο Άστυλος να διάλεξε να τρέξει στον Οπλίτη Δρόμο, που η πείρα του, αλλά και ο λιγότερος, σίγουρα, ανταγωνισμός, -ήταν δυσκολότερο αγώνισμα, και ακολουθούσε εκείνο των άλλων αγωνισμάτων ΔΡΟΜΟΥ- θα του εξασφάλιζαν πολύ πιο εύκολα την νίκη, όπως και έγινε.
Η μετέπειτα ζωή του ήταν γεμάτη από περιπέτειες. Για χρόνια πολλά ήταν ο επίσημος προπονητής των ΔΡΟΜΕΩΝ στις Συρακούσες και στις άλλες Σικελικές Ελληνικές πόλεις που διαφέντευαν οι τύραννοι - ηγέτες των Συρακουσών... Σπουδαιότερος Δρομέας που πέρασε από τα χέρια του ήταν ο Εργοτέλης από την Κνωσό, δις-Ολυμπιονίκης στον Δόλιχο Δρόμο το 472 - 464 π.Χ. και ο Κρίσων ο Ιμεραίος, πολλές φορές νικητής στα Πύθια, στα Ολύμπια και στις άλλες Ελληνικές γιορτές.
Από την προπονητική του ικανότητα βγήκαν και άλλοι σπουδαίοι Δρομείς που νίκησαν σε διάφορους Αγώνες πόλεων της Σικελίας, που ο Αστυλος υπηρέτησε, που συνέχιζαν αυτό που οι προκάτοχοί του από τον Κρότωνα είχαν πετύχει για έναν και περισσότερο αιώνα. Να κερδίζουν στους Αγώνες Δρόμου στην Ολυμπία. Ο Κρότωνας, η ιδιαίτερη πατρίδα του βέβαια δεν είχε ξαναβγάλει καλύτερο Δρομέα, αλλά μετά τη «μεταγραφή» του έκλεισε τη Σχολή Δρομέων και έτσι τελείωσε η μεγάλη παράδοση που είχε δημιουργήσει.
Λέγεται ότι ο Αστυλος λίγο πριν πεθάνει, γύρω στο 440 π.Χ., ζήτησε να τον μεταφέρουν στην ιδιαίτερη
πατρίδα του, τον Κρότωνα. Αυτό έγινε μυστικά. Αφού αντίκρυσε την πόλη και το σπίτι του —δεσμωτήριο πια— πάνω από τα υψώματα που δέσποζαν της πόλης, ο Άστυλος ξεψύχησε από τη συγκίνηση. Τάφηκε στις Συρακούσες, αφού οι συνοδοί του και η οικογένειά του, λιγοψύχησαν στην ιδέα της καθολικής αντίδρασης των κατοίκων του Κρότωνα για ταφή στην πόλη του.
Ο Άστυλος ήταν ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ ΔΡΟΜΕΑΣ της ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΥ ΚΡΟΤΩΝΑ. Μ' αυτόν ολοκληρώθηκε ο κύκλος της ιστορικής πόλης και άρχιζε μια άλλη καινούργια εποχή για τους ΔΡΟΜΕΙΣ στην Ολυμπία.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΣΑΜΙΟΣ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Α.Π.Σ. «ΑΠΟΛΛΩΝ» ΔΥΤ. ΑΤΤΙΚΗΣ
Ο ΑΣΤΥΛΟΣ, αυτή η ειδική μορφή ΑΘΛΗΤΗ -ΔΡΟΜΕΑ, κατάφερε αυτό που σήμερα όλη η παγκόσμια κοινή αθλητική γνώμη νομίζει και πρεσβεύει ως ακατόρθωτο. Να συνδυάσει ταχύτητα και αντοχή. Κι αυτό για τέσσερεις συνεχείς Ολυμπιάδες. Για όλη τη δεύτερη δεκαετία της ζωής του. Στην οποία κυριολεκτικά δεν είδε ποτέ την πλάτη από κανένα σύγχρονό του.
Και θα μπορούσε βέβαια να μείνει το ερώτημα: Γιατί δεν γνωρίζει κανένας τίποτα για τον Άστυλο από τον Κρότωνα; Γιατί όλοι γνωρίζουν για τον Φειδιππίδη, για τον Μίλωνα από τον Κρότωνα, για τον Διαγόρα τον Ρόδιο και για άλλους από τους Αρχαίους Ολυμπιονίκες, αλλά για τον Άστυλο τίποτε, ενώ όπως προείπαμε τα κατορθώματα του, οι νίκες του και η μοναδική του περίπτωση στην Παγκόσμια Αθλητική Ιστορία, θα συνηγορούσαν για το αντίθετο;
Η απάντηση είναι δύσκολη. Θα προσπαθήσω με υποθέσεις να απαντήσω... ΥΠΟΘΕΣΗ 1η: Ο Άστυλος ήταν από πόλη μικρή, με μεγάλη μεν αθλητική παράδοση αλλά με μικρή σημασία για την πολιτική γεωστρατηγική του ευρύτερου Ελλαδικού κόσμου. Άρα δεν προβλήθηκε όσο έπρεπε... και ξεχάστηκε. ΥΠΟΘΕΣΗ 2η: Την εποχή εκείνη (480 π.Χ. και εντεύθεν) οι αγώνες δρόμου ήσαν από άποψη αξίας νίκης, σε υποδεέστερη, σχετικά, σημασία από τους Ολυμπιονίκες των λεγόμενων βαρέων ή βιαίων αθλημάτων δύναμης, ρώμης και σωματικής ευεξίας.
Η Ελλάδα των νικών των Περσικών πολέμων δεν έβαζε στην ίδια ζυγαριά τον Άστυλο με τον Μίλωνα ή τον Διαγόρα, κι αν αναγνώριζε την αξία του πρώτου, έδινε το κάτι παραπάνω στον δεύτερο. Κι αυτοί έμειναν στην Ιστορία...
Ασυναίσθητα, η μεγάλη μάζα των Ελλήνων πήγαν στην Ολυμπία στις Ολυμπιάδες που ακολούθησαν τις Ελληνικές νίκες του 480 - 479 π.Χ. (476, 472, 468 και πάει λέγοντας) «μεγάλωσαν» τις νίκες των παλαιστών - παγκρατιστών - πυγμάχων, και «μίκρυναν» τις νίκες των ΔΡΟΜΕΩΝ και πρώτ' απ' όλα του άφθαστου και παντοτινά αξεπέραστου ΑΣΤΥΛΟΥ.
Η Ελλάδα τότε —η ευρύτερη κοινή γνώμη— επευφημούσε τον Άστυλο. Αλλά αποθέωνε τον Διαγόρα. Γιατί ίσως πίστευε ότι η δύναμη έδωσε τη νίκη ενάντια στους Πέρσες... Ενστικτώδη ομαδική ψύχωση θάλεγε κανείς... Ίσως... Σε μια τέτοια εποχή και μετά την ψυχική ταλαιπωρία όμως της Περσικής εισβολής και κινδύνου, πώς θα μπορούσε να αντιδράσει ένας πολυδιασπασμένος —νικητής μεν— αλλά επιτέλους ελεύθερος από φόβο Ελληνικός πληθυσμός όλων των πόλεων που συμμετείχαν στην κοινή αμυντική προσπάθεια;
ΥΠΟΘΕΣΗ 3η, ίσως η πιο πιθανή: Ενώ λοιπόν ο Άστυλος, σταλμένος από την πόλη του τον Κρότωνα νίκησε στην 74η Ολυμπιάδα (488 π.Χ.), στην επόμενη Ολυμπιάδα, την 75η (484 π.Χ.) έτρεξε σαν... Συρακούσιος. Ναι, σωστά διαβάσατε... Ήταν η πρώτη ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΔΡΟΜΕΑ στην Παγκόσμια Ιστορία. Σας θυμίζει τίποτα αυτό... για τις σημερινές Ολυμπιάδες, όπου δρομείς κύρια αλλά κι άλλοι αθλητές από τις χώρες του φτωχού νότου και της Αφρικής ή μιας σειράς άλλων χωρών του τρίτου κόσμου, μετεγγράφονται με διάφορα κόλπα και τερτίπια σε άλλες πλούσιες χώρες με οικονομικά ανταλλάγματα, κύρια για τους ίδιους τους αθλητές αλλά και γι' αυτούς που εμπλέκονται στην αλλαγή «εθνικότητας» των Αθλητών;...
Ο ΑΣΤΥΛΟΣ λοιπόν, ανάμεσα στο 488 π.Χ. και στο 484 π.Χ. μεταγράφηκε... (αν σοκάρει η λέξη αλλάξτε το στο πιο ευπρεπές: άλλαξε τόπο διαμονής) και στάλθηκε στους Ολυμπιακούς από τον Γέλωνα τον Α ùò αθλητής των Συρακούσιων. Ήταν κι αυτό μέσα στις επιδιώξεις του Γέλωνα που ήθελε να μεγαλώσει τη φήμη και τη δύναμή του ανάμεσα στους Έλληνες. Ένα παιχνίδι που υπέθαλπαν πάντα οι Λακεδαιμόνιοι σαν αντίβαρο της ηθικής και πολιτικής επιρροής που είχε η Αθήνα και οι σύμμαχοί της, τα χρόνια που επακολούθησαν τη νίκη του Μαραθώνα το 490 π.Χ.
Ο άνθρωπος - αθλητής ΑΣΤΥΛΟΣ λοιπόν, χωρίς να το ξέρει ή να το θέλει, έγινε πιόνι μιας υπόγειας αδυσώπητης μάχης εντυπώσεων για την υπεροχή στον ευρύτερο χώρο, που έδιναν οι Μεγάλες δυνάμεις της εποχής του...
Αυτός νικούσε βέβαια... Και ξανανικούσε... Πεθαίνοντας όμως ο Γέλωνας, έχασε το στήριγμά του. Το ιστορικό του μέγεθος εξαφανίστηκε στο πέπλο σιωπής που άπλωσαν κύρια οι Αθηναίοι Ιστορικοί αλλά και όλοι οι άλλοι που αναφέρθηκαν στους αγώνες της εποχής του. Ο ΑΣΤΥΛΟΣ χάθηκε. Στην σκόνη της Ιστορίας διαλύθηκαν οι ιαχές του πλήθους... Στην όγδοη νίκη στην τέταρτη συνεχή Ολυμπιάδα το 476 π.Χ., åöôÜ φορές θα φόραγε τον κότινο, αλλά αυτή την τελευταία φορά που θα έτρεχε σε επίσημο αγώνα ήθελε να κρατήσει μέσα του τις στιγμές που εκείνος μόνο θα θυμόταν... όσο θα ζούσε. Γιατί μετά θα ξεχνιόταν... Τόχε καταλάβει από τις περιφρονητικές ματιές των αρχόντων των άλλων Ελληνικών πόλεων. Διάλεξε επίτηδες να τρέξει για τελευταία φορά τον Οπλίτη δρόμο. Γιατί κρατούσε πολύ... Γιατί τα λεπτά αυτά... ήταν πολλά και το πλήθος που τον θαύμαζε θα τον έβλεπε για τελευταία φορά. Ήθελε αυτά τα λεπτά να κρατήσει μέσα του για πάντα... Μα ήξερε... Αυτός ο ΜΕΓΑΣ Αθλητής, ο ΜΕΓΑΣ Δρομέας... ο ΑΣΤΥΛΟΣ από τον Κρότωνα που έτρεχε σαν Συρακούσιος... θα ξεχνιόταν την άλλη κιόλας ημέρα που το πλήθος θα τον ζητωκραύγαζε. Μα δεν τον ένοιαζε...
Άνοιξε το ρυθμό του. Πίσω του άκουγε τις βαριές ανάσες των συναθλητών του. Εκείνος δεν έτρεχε για τον Γέλωνα..., για τις Συρακούσες, την Αθήνα, τη Σπάρτη... Έτρεχε γι' αυτόν τον ίδιο.
Άνοιγε το ρυθμό... Άνοιγε... Άνοιγε... Ο κόσμος παραληρούσε. Ο Άστυλος, Ολυμπιονίκης σε μία τέταρτη συνεχή Ολυμπιάδα, όγδοη συνολική νίκη.
Και μετά η σκόνη... Η λήθη...
Και η μοναδική αυτή μορφή στα χέρια σας εδώ. Σαν ένα ιστορικό μνημόσυνο για κάποιον που δεν έχει ξαναϋπάρξει όμοιός του... Για κάποιον ξεχασμένο... που κανένας ποτέ ίσως δεν έγραψε, δεν δάκρυσε, δεν υπολόγισε... ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΥΣ ΙΣΩΣ ΔΡΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, ΤΟΝ ΑΣΤΥΛΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΡΟΤΩΝΑ...
ΥΓ.: Σημειώσεις για τον Κρότωνα, τον Άστυλο, τον Γέλωνα τον Α': ΚΡΟΤΩΝ: Σημαντική αποικία των Αχαιών μεταξύ Τάραντα και Ρηγίου στον κόλπο της Καλαβρίας. Η μεγίστη ακμή συμπίπτει με την έλευση του εξόριστου Πυθαγόρα και 300 μαθητών του. Στα χρόνια που ακολούθησαν απέκτησε σημαντική δύναμη ενώ στην Αθλητική Ιστορία των Αρχαίων Ολυμπιάδων και ιδιαίτερα την εποχή του 588 π.Χ. - 476 π.Χ. έβγαλε πάρα πολλούς Ολυμπιονίκες, κύρια στα βαριά áθλήματα και τους δρόμους, και με τον Άστυλο κύριο εκπρόσωπο στους δρόμους.
Σήμερα η πόλη υπάρχει με το όνομα (Crotoni), ενώ σημαντικά είναι τα ευρήματα, με προεξάρχον το Ιερό της Λικινίας Ήρας, κοντά στο οποίο —και εδώ είναι το ενδιαφέρον— βρίσκεται γκρεμισμένος ο ανδριάντας που είχαν αναγείρει οι Αρχαίοι Κροτωνιάτες για τον Άστυλο, όταν είχε κερδίσει την πρώτη του Ολυμπιάδα και τον οποίο γκρέμισαν όταν έμαθαν τη «μεταγραφή» του στις Συρακούσες του Γέλωνα. Το σπίτι του το μετέτρεψαν σε φυλακή, ενώ το όνομά του διαγράφτηκε από το ονοματολόγιο του Κρότωνα και χάθηκε από την Ιστορία. Ο Άστυλος βέβαια δοξάσθηκε από τον τύραννο των Συρακουσών. Ο Σιμωνίδης έγραψε και απέθεσε, κατ' εντολή του, επίγραμμα στους Δελφούς για κάποια νίκη του στα Πύθια. Ο Πυθαγόρας δε, του φιλοτέχνησε άγαλμα που το εναπόθεσαν στην Ολυμπία...
Όλ' αυτά όμως έγιναν σκόνη... Η Παγκόσμια Αθλητική Ιστορία αγνόησε και αγνοεί το φαινόμενο του Αστυλου, του πολυ-Ολυμπιονίκη των δρόμων από τον Κρότωνα, εξ αιτίας, ίσως, της μεταγραφής του και της πολιτικής... των Ελληνικών πόλεων που δεν ήθελαν τον Γέλωνα και αργότερα τον διάδοχό του στα πόδια τους, τα χρόνια που επακολούθησαν τους αμυντικούς πολέμους των Ελλήνων ενάντια στους Πέρσες...
ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2η: Λέγεται ότι ο Άστυλος στην 4η Ολυμπιάδα που έτρεξε, στην Ιστορική Ολυμπιάδα του 476 π.Χ., έχασε από τον νεαρό Σκαμάνδριο τον Μυτιληναίο στον Στάδιο Δρόμο. Ιστορικά δεν έχει αποδειχθεί αυτό, το πιθανότερο είναι ο Άστυλος να διάλεξε να τρέξει στον Οπλίτη Δρόμο, που η πείρα του, αλλά και ο λιγότερος, σίγουρα, ανταγωνισμός, -ήταν δυσκολότερο αγώνισμα, και ακολουθούσε εκείνο των άλλων αγωνισμάτων ΔΡΟΜΟΥ- θα του εξασφάλιζαν πολύ πιο εύκολα την νίκη, όπως και έγινε.
Η μετέπειτα ζωή του ήταν γεμάτη από περιπέτειες. Για χρόνια πολλά ήταν ο επίσημος προπονητής των ΔΡΟΜΕΩΝ στις Συρακούσες και στις άλλες Σικελικές Ελληνικές πόλεις που διαφέντευαν οι τύραννοι - ηγέτες των Συρακουσών... Σπουδαιότερος Δρομέας που πέρασε από τα χέρια του ήταν ο Εργοτέλης από την Κνωσό, δις-Ολυμπιονίκης στον Δόλιχο Δρόμο το 472 - 464 π.Χ. και ο Κρίσων ο Ιμεραίος, πολλές φορές νικητής στα Πύθια, στα Ολύμπια και στις άλλες Ελληνικές γιορτές.
Από την προπονητική του ικανότητα βγήκαν και άλλοι σπουδαίοι Δρομείς που νίκησαν σε διάφορους Αγώνες πόλεων της Σικελίας, που ο Αστυλος υπηρέτησε, που συνέχιζαν αυτό που οι προκάτοχοί του από τον Κρότωνα είχαν πετύχει για έναν και περισσότερο αιώνα. Να κερδίζουν στους Αγώνες Δρόμου στην Ολυμπία. Ο Κρότωνας, η ιδιαίτερη πατρίδα του βέβαια δεν είχε ξαναβγάλει καλύτερο Δρομέα, αλλά μετά τη «μεταγραφή» του έκλεισε τη Σχολή Δρομέων και έτσι τελείωσε η μεγάλη παράδοση που είχε δημιουργήσει.
Λέγεται ότι ο Αστυλος λίγο πριν πεθάνει, γύρω στο 440 π.Χ., ζήτησε να τον μεταφέρουν στην ιδιαίτερη
πατρίδα του, τον Κρότωνα. Αυτό έγινε μυστικά. Αφού αντίκρυσε την πόλη και το σπίτι του —δεσμωτήριο πια— πάνω από τα υψώματα που δέσποζαν της πόλης, ο Άστυλος ξεψύχησε από τη συγκίνηση. Τάφηκε στις Συρακούσες, αφού οι συνοδοί του και η οικογένειά του, λιγοψύχησαν στην ιδέα της καθολικής αντίδρασης των κατοίκων του Κρότωνα για ταφή στην πόλη του.
Ο Άστυλος ήταν ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ ΔΡΟΜΕΑΣ της ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΥ ΚΡΟΤΩΝΑ. Μ' αυτόν ολοκληρώθηκε ο κύκλος της ιστορικής πόλης και άρχιζε μια άλλη καινούργια εποχή για τους ΔΡΟΜΕΙΣ στην Ολυμπία.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΣΑΜΙΟΣ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Α.Π.Σ. «ΑΠΟΛΛΩΝ» ΔΥΤ. ΑΤΤΙΚΗΣ
